FELJTON

 2

IZABRANI TEKSTOVI O SRPSKIM MASONIMA

 

DOLAZE SRPSKI MASONI!

Posle 18 godina skrivanja po tajnim hramovima srpski masoni konačno izašli na svetlost dana i usred Beograda pokazali čuvenu masonsku vatru

BEOGRAD - Srpski masoni su izašli u javnost posle 18 godina od ponovnog paljenja masonske vatre u Srbiji!

Velika nacionalna loža Srbija (VNLS) organizovala je juče konferenciju za medije u privremenom hramu Posejdon na Starom sajmištu povodom svog 18. rođendana. Novi veliki majstor lože Dragoslav Pavlović, jedan od osnivača i bivši starešina lože Nemanja iz Niša, otkrio je da je srpska masonerija sve složnija i sve uticajnija u evropskim i svetskim okvirima.

- Odlučili smo da ove godine našu godišnju skupštinu otvorimo za javnost jer naša loža slavi punoletstvo. Velika nacionalna loža Jugoslavija obnovila je svoj rad 1992. godine, posle 52 godine ćutanja. Na ovakav način oglašavaćemo se i narednih godina, a svakako ćemo to uraditi 2012. godine, kada slavimo 100 godina srpske masonerije - rekao je Pavlović, koji je na mestu moćnog i uvaženog velikog majstora prošle godine zamenio slikara Dragana Martinovića.
Pavlović kaže da je uticaj VNLS u Evropi i svetu sve veći i da sve više „dobrih ljudi na dobrom glasu kuca na vrata masonerije“.

Dragan Đurić, grandkomander Vrhovnog saveta Srbije, rekao je da je izlazak u javnost želja masona da sa svoje organizacije skinu deo negativnog javnog mnjenja, i naglasio da VNLS nije nikakva tajna organizacija, ali da jeste „organizacija sa tajnama“.

- Nismo mi nikakva tajna organizacija. Naša loža je uredno registrovana u Agenciji za privredne registre kao udruženje i ima svoj broj žiro računa i statut - rekao je Đurić, istakavši da je osnovni cilj masonerije izgradnja čoveka i spoznaja moralnih zakona, istine i mudrosti.

Da bi delimično udovoljio radoznalost koja vlada u javnosti kada je reč o masonima, Đurić je naveo da među masonima ima predstavnika skoro svih političkih stranaka, vlasti i opozicije, policije, vojske, iz grada, sa sela... Imena živih članova su, kako je rečeno, tajna, ali svaki član ponaosob može da odluči da li će da se otkrije ili ne. Hram u kome je održana skupština bio je ukrašen masonskom ikonografijom i simbolima - trouglovi, šestar, uglomer, svevideće oko, šahovska polja, sunce sa mesecom i zvezdama, kamen sa čekićem i dletom.
 Stefan Nemanja mason

Veliki majstor Dragoslav Pavlović, odgovarajući na pitanja novinara, rekao je da postoje određeni dokazi da je Stefan Nemanja bio mason, odnosno, „graditelj“. Na to, kako je rekao, ukazuje i činjenica da je 1189. godine primio nemačkog cara Fridriha Barbarosu (mason) u Nišu, koji je vodio Krstaše u pohod na Jerusalim.


..  MALEŠEVIĆ

 

 

 

FELJTON 

 1

IZABRANI TEKSTOVI  O SRPSKIM MASONIMA

DOLAZE SRPSKI MASONI!

 

 

           
Ђорђе Вајферт је постао Масон 04. октобра 1890. године у Ложи "Демократија'' у Пешти. Један је од оснивача Ложе "Побратим" чији је Старешина био пуних девет година. По оснивању Врховног Савета Србије, 10. маја 1912. године бива изабран за најмоћнијег Суверена Великог Командера. Након формирања Краљевине, Вајферт постаје Велики Мајстор Велике Ложе Срба, Хрвата и Словенаца "Југославија" и на том, у југославенској Масонерији најзначајнијем месту, остаје све до почетка тридесетих година.

NAŠ DUG PREMA

Br.∙. ĐORĐU VAJFERTU

        Voljom Velikog Neimara svih Svetova sazreo je trenutak da srpsko Slobodno zidarstvo ispuni svoj 70-godišnji dug. Danas, 6007. G.S., zaokružuje se 70 godina od smrti Brata Đorđa Vajferta - najvećeg i najznačajnijeg stuba Slobodnog zidarstva na srpskim prostorima.

Poštujući zavet koji nam je ostavio Brat Đorđe Vajfert, postavljajući jedan od najznačajnijih lendmarka srpskog Slobodnog zidartva, tokom svog 47-godišnjeg masonskog života, Loža "Đorđe Vajfert" biće primer zaštite masonskih vrlina i svetinja kojima se celog života vodio Brat Đuro^[1], kako u svom delovanju tako i u svom bratskom lancu.

Osnivanjem Lože "Đorđe Vajfert" pod zaštitom Regularne Velike Lože Srbije svečano izjavljujemo i obavezujemo se da će naša Loža biti otvorena i spremna za saradnju sa svom Braćom iz sestrinskih Loža, a koji su nam uvek dobrodošli u našem Hramu.

Najbolja potvrda životne maksime Br. Đure data je u latinskom citatu:

"... NON OMNIS MORIAR..." (... neće sve što sam ja umreti...)

Loža "Đorđe Vajfert" zahvaljuje se Br. Stevanu Nikoliću na ustupljenom svom radu "Đorđe Vajfert - Stub srpskog Slobodnog zidarstva".  Ovaj rad je originalno objavljen u «Ars Cuatuor Coronatorum», Lodge 2076 UGLE Vol.116 – god 6004.

^[1]   Br. Đorđe Vajfert veoma često, a pogotovo u bratskom okruženju, oslovljavan je sa Br. Đuro. U mnogim primercima "Šestara" mogu se naći dokazi ovog. Postoje primeri i njegovog potpisa sa imenom Đuro. Br. Đorđe koristio se ćirilicom pa je njegov karakterističan potpis izgledao ovako.

  Đorđe Vajfert - Slobodni zidar

Slobodno zidarstvo se u Srbiji pojavilo vrlo rano. Postoje dokazi o masonskoj aktivnosti u Beogradu još sa kraja 18. veka. U svojoj knjizi – Slobodno zidarstvo – pisma Bratu, objavljenoj u Beogradu 1883, Sreten Stojković piše o Loži koja je postojala u Beogradu krajem 18. veka, osnovana od strane beogradskog vezira Mustafa Paše, bliskog rođaka turskog sultana. Među Slobodno zidarstvo se u Srbiji pojavilo vrlo rano. Postoje dokazi o masonskoj aktivnosti u Beogradu još sa kraja 18. veka. U svojoj knjizi – Slobodno zidarstvo – pisma Bratu, objavljenoj u Beogradu 1883, Sreten Stojković piše o Loži koja je postojala u Beogradu krajem 18. veka, osnovana od strane beogradskog vezira Mustafa Paše, bliskog rođaka turskog sultana. Među Slobodno zidarstvo se u Srbiji pojavilo vrlo rano. Postoje dokazi o masonskoj aktivnosti u Beogradu još sa kraja 18. veka. U svojoj knjizi – Slobodno zidarstvo – pisma Bratu, objavljenoj u Beogradu 1883, Sreten Stojković piše o Loži koja je postojala u Beogradu krajem 18. veka, osnovana od strane beogradskog vezira Mustafa Paše, bliskog rođaka turskog sultana. Među članovima Lože nalazili su se i istaknuti Srbi Petar Ičko, Janko Kostić i Pavle Popović. 1804. članovi ove Lože učestvuju u Prvom srpskom ustanku. Vezira Mustafa Pađu su neposredno pred izbijanje ustanka ubili janičari zbog njegovih progresivnih stavova i naklonosti prema Srbima. Istoričari takođe pominju i Ložu Ali Koch ^[17]koja je bila aktivna u Beogradu oko 1852, ali jedini zapis o postojanju ove Lože je izveštaj austrijskog špijuna njegovim predpostavljenima u Beču^[18]. Prva Loža za koju znamo da je postojala u Beogradu, o čemu postoje pisani podaci, jeste Svetlost Balkana^[19], osnovana 1876. Ova Loža je bila aktivna do 1882. 1881. formirana je druga Loža pod imenom Srpska zadruga^[20] i postojala je veoma kratko.

1883. osnovana je Loža Sloga, rad i postojanstvo^[21] uglavnom od članova prve dve Lože. Sve tri Lože osnovane su i radile pod Zaštitom Velikog Orijenta Italije.

1890. dva člana Sloge, rad i postojanstvo, Svetomir Nikolajević i Đorđe Milovanović odlučili su da osniju novu Ložu pod zaštitom Velike Lože Mađarske. Obojica su par godina pre toga bili uzdignuti u Majstore u Loži Demokratija u Budimpešti. U leto 1890. vode razgovore sa potencijalnim kandidatima za članstvo. Među njima je i Đorđe Vajfert.

Četvtog oktobra 1890., ujutru, kandidati Andra Đorđević – profesor univerziteta, Tihomir Marković – advokat, Stevan Mokranjac – kompozitor i Đorđe Vajfert – industrijalac, postaju

učenici Lože Demokratija u Budimpešti u prisustvu Velikih Oficira Velike Lože Mađarske. Posle ritualnog rada svi prisutni su se uputili do hotela Herceg Stefan, gde su do dubolko u noć na Beloj Trpezi dizali zdravice u čast prijateljstva i Bratstva srpskih i mađarskih masona.

14. februara 1891. u Beogradu, uneto je svetlo u novu Ložu Pobratim koja je radila pod zaštitom Velike Lože Mađarske. Radovi su se držali u kući dr Vojislava Đorđevića u Gračaničkoj ulici, gde je za tu svrhu iznajmljen prostor bio svrsishodno opremljen. Na prvom radu, zajedno sa 11 članova osnivača Lože^[22], bili su prisutni gosti iz mađarske Lože Demokratija, iz Lože Sloga, rad i postojanstvo i predstavnici Velike Lože Mađarske. Tom prilikom oficiri Lože su izabrani i postavljeni. Đorđe Vajfert je postavljen za Starešinu Lože i na tom položaju će ostati do 1899. 

Za vreme Vajfertovog starešinstva Loža se uspešno razvijalatako da je do 1899 imala gotovo 90 članova. Uspostavljeni su bliski odnosi sa masonima iz Hrvatske koja je u to vreme bila deo Austrougarske monarhije. 14. septembra 1892. Loža Hrvatska vila^[23] osnovana je u Zagrebu pod zaštitom Velike Lože Mađarske. Braća iz Lože Pobratim bila su prisutna prilikom ceremonije unošenja Svetla. Međusobne posete i zajednički radovi bili su nastavljeni uprkos zabranama Austrijske vlade. Posebno je stvorena čvrsta veza između Vajferta i Adolfa Mihalića koji je bio Sekretar Lože Hrvatska vila. 1892. uz pomoć Lože Pobratim formirana je i Loža Nemanja^[24] u Nišu.

Kraj veka bio je obeležen žestokim netrpeljivostima među političkim partijama. Članovi Pobratima i sami pripadnici suprotstavljenih partija,  uneli su svoje partijske konflikte u Ložu što je prouzrokovalo da 1903. rad Lože bude suspendovan sve do 1905. kada je Velika Loža Mađarske ponovo odobrila rad.

Tokom tih godina Vjfert, koji  nije pripadao ni jednoj partiji, nije dolazio na radove Lože jer su više ličili na politički debatni klub nego na masonsku ložu. Ovo je vreme prvih napada na Slobodno zidarstvo u Srbiji. Još 1893. profesor Bogoslovije – S.M. Veselinović održao je jedno javno predavanje pod naslovom Slobodno zidarstvo pred  Jevanđeljem u kome je žestoko napao učenje Masona. Ovo, čisto teološko predavanje nije privuklo veliku pažnju javnosti iako je štampana i rasturana brošura sa ovim tekstom. Mnogo jači napadi usledili su 1906 kada su zbog veza Lože Pobratim sa Velikom Ložom Mađarske, masoni u Srbiji optuženi kao pristalice austrougarske prokatoličke politike u Srbiji. Činjenica da su većina članova Bratstva bili eminentni i časni predstavnici javnog i kulturnog života, kojima se ništa nije moglo zameriti, učinilo je da ovi napadi prestanu.

1908. politički odnosi između Austrougarske naglo se pogoršavaju nakon aneksije Bosne i Hercegovine^[25]. Srpski Masoni, razočarani nereagovanjem mađarskog Bratstva i odbijanjem Velike Lože Mađarske da osudi čin svoje vlade, presecaju sve odnose sa Velikom Ložom i mađarskim masonima. Narednih godina srpski masoni pokušavaju da pronađu način kako bi legalizovali svoj status i Vajfert ima značajnu ulogu u tome. Uspostavljeni su kontakti sa Velikom Ložom Hamburga, Velikm Orijentom Francuske, Velikom Ložom Rumunije, Vrhovnim Savetom Turske i Vrhovnim Savetom Grčke. Neki od Braće su predlagali da se formira Velika Loža Srbije sa kraljem Petrom I Karađorđevićem ili njegovim sinom princom Aleksandrom kao Velikim Majstorom. Postoje snažne indicije da su obojica bili pripadnici Bratstva Slobodnih Zidara^[26].

U isto vreme, 1909 u Beogradu počinje da radi Loža Ujedinjenje, pod zaštitom Velikog Orijenta francuske. Sledeće godine osnovana je Loža Šumadija, pod zaštitom Velike Lože Hamburga. Pobratim je nastavio sa radom, ali više nije tražio pokroviteljstvo stranih Velikih Loža.

11. maja članovi Lože Pobratim, na čelu sa Uvaženim Starešinom Jovanom Aleksijevićem, postavili su temelj prvog masonskog Hrama u Srbiji i u njega je aprila 1912. uneta Svetlost. Hram je bio na Vračaru^[27] u Beogradu. Najveći deo novca za kupovinu zemljišta i za gradnju dao je Vajfert. Arhitekta je bio Br. Pavle Horstig, a prozore i unutrašnju dekoraciju i nameštaj uradio je Br. Benđamin Flajser, bez ikakve nadoknade za njihov rad. Unutrašnjost ovog prelepog Hrama može se videti na fotografijama objavljenim u Prvom godišnjaku Vrhovnog Saveta Škotskog Reda Srbije, izašlom 1913.

Pod pokroviteljstvom Vrhovnog Saveta Rumunije, 22. aprila 1909. osnovana je u Beogradu radionica Ružinog Krsta za rad po sistemu Drevnog i Prihvaćenog Škotskog Reda do 18. stepena. Predstavnici raznih evropskih Vrhovnih Saveta su često posećivali  Beograd nudeći svoju pomoć. Konačno, pod patronatom Vrhovnog Saveta Grčke, 9. maja 1912. počeo je da radi Vrhovni Savet Drevnog i Prihvaćenog Škotskog reda Srbije. Brat J.S. Cefalas, kao specijalni predstavnik Vrhovnog Saveta Grčke, dodelio je počasni 33. stepen Braći – Svetomiru Nikolajeviću, Milutinu Perišiću, Dimitriju Mijalkoviću, Jovanu Aleksijeviću, Dimitriju Jankoviću, Petru Sreploviću, Pavlu Horstigu i Đorđu Vajfertu. Sutradan, na nastavku rada pročitan je uručen Patent Vrhovnog Saveta Grčke. Istog dana Đorđe Vajfert je izabran i postavljen kao Suvereni Veliki Komandir Vrhovnog Saveta Drevnog i Prihvaćenog Škotskog Reda Srbije.

Na zajedničkom radu Loža Pobratim i Šumadija, odlučeno je da Šumadija vrati svoj Patent Velikoj Loži Hamburga i da, zajedno sa Pobratimom, stupi pod zaštitu Vrhovnog Saveta Srbije. Takođe je odlučeno da se od tada - nadalje prva tri stepena rade prema rade prema Ritualu Škotskog Reda. Nekoliko meseci kasnije i Loža Sloga, rad i postojanstvo stupila je pod zaštitu Vrhovnog Saveta Srbije.

Juna 1914. izvršen je atentat na austrougarskog predstolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu, nakon čega je započeo Prvi svetski rat. Krajem 1915. Vajfert je, zajedno sa kraljem Petrom I i celom srpskom vladom, nakon sloma srpske armije, napustio Beograd. Ovo ga nije sprečilo da, neposredno pred odlazak, organizuje kuhinju u masonskom Hramu, gde se za sve vreme okupacije, pripremala i služila hrana za građane Beograda u nemaštini.

Po napuštanju zemlje, Vajfert odlazi u Marsej, na jugu Francuske, gde organizuje rad Vrhovnog Saveta Srbije u izbeglištvu. Glavni fokus njihovog rada bio je organizacija humanitarne pomoći Srbiji i pružanje materijalne pomoći masonima koji su ostali u zemlji. S druge strane, neki od članova Vrhovnog Saveta bili su aktivni na plasiranju koncepta ujedinjenja južnih Slovena u jednu državu Srba, Hravata i Slovenaca.

Poznato je da je jedan od poteza ove Braće bilo pismo koje je upućeno sa ženevske Međunarodne Masonske Konferencije 1917. američkom predsedniku Vilsonu, u kojem se ističe prednost ovakvog rešenja balkanskog pitanja. Kasnije, na Mirovnoj konferenciji u Parizu, predsednik Vilson je bio jedan od ključnih pristalica ujedinjenja.

Vajfert je podržavao ideju ujedinjenja, ali nikada nije uzeo učeđće u prikrivenojmasonskoj diplomatiji koja je , po njegovom shvatanju prelazila granice masonskog ponašanja. Zbog velikog broja Masona među političarima i javnim ličnostima u jugoslovenskim zemljama koji su imali ulogu u procesu ujedinjenja, mnogi antimasonski raspoloženi istoričaripripisali su zaslugu za stvaranje Jugoslavije Bratstvu slobodnih zidara.

Prvi svetski rat se završava i Vajfert se vraća u slobodnu zemlju. Na prvom sastanku Vrhovnog saveta Srbije, početkom februara

1919. u hotelu Grand u Beogradu, odlučeno je da se kontaktiraju Braća iz Hrvatske radi stvaranja Velike Lože Srba, Hrvata i Slovenaca^[28]. 9. juna 1919. u Zagrebu, nakon uspešnih dogovora, održana je Osnivačka Konferencija Velike Lože Srba, Hrvata i Slovenaca – Jugoslavija. Deset godina kasnije ime će biti promenjeno u Velika Loža Jugoslavije. Velika Loža imala je pod svojom zaštitom tri Lože iz Srbije – Pobratim, Šumadija i Sloga, rad i postojanstvo i tri Lože iz Velike Lože Hrvatske – Maksimilijan Vrhovac, Ivan grof Drašković i  Budućnost.

Za Velikog Majstora izabran je Đorđe Vajfert, a za Zamenika VM Adolf Mihalić iz Zagreba. Prvi svetski rat ostavio je za sobom opustošene i opljačkane masonske hramove i jedna od prvih dužnosti bila je obnova postojećih i izgradnja novih. Vajfert se ponovo pojavljuje kao glavni dobrotvor i finansijer pri gradnji, kupovini nameštaja i opreme. O kakvom se odnosu radi svedoči istinita priča sa Prve Godišnje Skupštine Velike Lože Srba, Hrvata i Slovenaca. Tada je tadašnji Veliki Sekretar Jovan Aleksić zamoljen da prikaže predlog budžeta za iduću godinu. On je odgovorio – Budžet, kakav budžet, nama tako nešto ne treba. Za sada imamo dovoljno para. Ako nestane, otići ću kod Vajferta i on će nam dati koliko nam treba^[29].

U godinama između dva Svetska rata se povećao sa trideset na preko dve hiljade članova. Velika Loža Jugoslavija je priznata od većine jurisdikcija u svetu i bila je član Međunarodne Masonske asocijacije. Juna 1940. dekretom jugoslovenske vlade, a po pritisku Hitlera i Musolinija, sve masonske aktivnosti na teritoriji jugoslavije su zabranjene, a sve Lože su zatvorene. Posle Drugog svetskog rata, u komunističkoj Jugoslaviji, masonske aktivnosti su bile zabranjene i van zakona.

Ovako će biti sve do 1991. godine.

U vreme kada je izabran za Velikog Majstora Velike Lože Jugoslavija, Vajfert je imao 69 g. uprkos poodmaklim godinama on je uporno i vredno radio na promociji ideja Slobodnog zidarstva. Znao je da su pošteni ljudi, čvrstog karaktera sa visokim moralnim standardima, ključni i neophodni u izgradnji i opstanku nove, ujedinjene države u kojoj nisu postojale tradicije parlamentarne demokratije.

Tražio je od Loža da posvete posebnu pažnju obrazovanju članstva u skladu sa principima Slobodnog zidarstva. Zahtevao je da se Ritual radi sa pažnjom i bez izmena i da se sva Braća svesrdno zalažu za u razvoju međusobne bratske ljubavi bez obzira na etničku, religioznu i političku pripadnost. Uprkos svem, članovi bratstva bili su okruženi realnošću svakodnevnog života Kraljevine Jugoslavije koju su sve više pritiskali socijalni, ekonomski i politički problemi. Ovo se odrazilo i na njihove masonske aktivnosti tako da maja 1927. dolazi do otcepljenja jednog dela hrvatskog Bratstva. Oni formiraju Nezavisnu Ložu Hravatske pod imenom Libertas, koja je pod svojom zaštitom imala tri Lože – Bratska ljubav, Prometej i Amiticia.

Ovakav razvoj događaja veoma je razočarao Đorđa Vajferta. Već načetog zdravlja on se sve više povlači u sebe i pojavljuje se samo na formalnim masonskim funkcijama veliki deo funkcija prenosi na svog zamenika Dušana Milićevića. Ovo je uticalo da mnogi članovi Bratstva javno traže promenu u vrhu što je rezultiralo izborom Dušana Milićevića za Velikog Majstora na Godišnjoj skupštini 1933^[30]. Vajfertu je dodeljena doživotna titula Počasnog Velikog Majstora Velike Lože Jugoslavija.

Brat Đorđe Vajfert je umro u 87 godini života 12. januara 1937. u svojoj kući u Beogradu , u ulici Vojvode Putnika br. 5. Javnom procesijom, u prisustvu velikog broja građana, njegovo telo  je preneto ulicama Beograda do obale Dunava, odakle je lađom Sveti Đorđe prebačeno u Pančevo. Održana je katolička misa u njegovoj zadužbini, crkvi Svete Ane, a odatle su njegovi posmrtni ostaci  preneti na nemačko groblje u Pančevu.

Posle masonske posmrtne službe položen je u porodičnu grobnicu. Na sahrani su bili, osim članova porodice i mnoštva građana Pančeva i Beograda, predstavnici Srpske Pravoslavne crkve, predstavnici Nemačke Evangelističke crkve, visoki državni i vojni zvaničnici, predstavnici Lože Pobratim i Velike Lože Jugoslavija. Od mnoštva telegrama saučešća iz zemlje i inostranstva koji su stigli na adresu Velike Lože, dva su posebno interesantna – pismo saučešća od Ujedinjene Velike Lože Engleske i od Velikog Orijenta Francuske^[31]. Dve jurisdikcije koje se međusobno ne priznaju i ne slažu složile su se u jednom – da je svetska Masonska organizacija izgubila odanog i znamenitog Brata.

[17] Značenje ovog imena nije mi poznato, međutim Koč na turskom znači ovan.

[18] Časopis Vreme, 10. godina, Br. 3196, četvrtak, 20. novembra 1930. godine. - naslovna strana. Dr Aleksa Ivić "Uspostavljanje i rad prve masonske Lože u Beogradu pre osamdeset godina".  U članku se navodi izveštaj "Dr. Luisa" upučen iz Beograda austijskom Ministru unutrašnjih poslova, u kome se iznosi da u Beogradu postoji Slobodnozidarska Loža, čiji članovi su istaknuti Turci, Srbi, nekoliko "avanturista" Francuza i Italijana; da se oni imaju sastanke tajno tokom moći i da tokom njihovih sastanaka naoružana straža je postavljena ispred zgrade gde se sastaju.

[19] Loža "Svetlost Balkana" započela je svoj rad 20. oktobra 1876. godine, sa Poveljom dobijenom od Velikog Orijenta Italije. Prvi Starešina bio je Dr. Marko Polak. Ova Loža je osnovana uz pomoć Luiđi Joaninia (Luiggi Joanini), italijanskog konzula u Beogradu. Članovi ove Lože bili su istaknuti pravnici, bankari, doktori, trgovci i univerzitetski profesori. Loža je okončala svoj rad 1883. godine u vreme turbulentne političke situacije u Srbiji.

[20] Loža "Srpska Zadruga" osnovana je 5. oktobra1881. godine, sa Poveljom dobijenom od Velikog Orijenta Italije. Prvi Starešina ove Lože bio je Emilijan Josimović, univerzitetski profesor. Loža je okončala svoj rad 1883. godine iz istig razloga kao i Lože "Svetlost Balkana".

[21] Ova Loža je osnovana 3. januara 1883. godine, od strane 12 članova Lože "Svetlost Balkana", a sa Poveljom dobijenom od Velikog Orijenta Italije. Prvi Starešina bio je Br. Mihailo Valtrović. Ova Loža je postojala u kontinuitetu do 1940. godine.

[22]  Članovi osnivači Lože "Pobratim" bili su: Svetomir Nikolajević, Đorđe Milovanović, Maks Antonijević, Andra Đorđević, Đorđe Vajfert, Tihomir Marković, Stevan Mokranjac, Dimitrije Biba, Sreta Stojković, Milorad Terzibašić i Branko Bošković.

[23] Loža "Hrvatska Vila" bila je prva masonska Loža u Hrvatskoj koja je svoje ritualne radove obavljala na hrvatskom jeziku.

[24]  9. marta 1892. godine, Braća Atili Okoilicani, Karlo Materni, Petar Aranđelović, Stevan Sremac, Kosta Tasić i Lazar Petrović formirali su Ložu "Nemanja" nakon istupanja iz Lože "Pobratim".

[25] Odlukom Kongresa u Berlinu 1878. godine, Bosna i Hercegovina koja je u to vreme bila deo Otomanske Imperije, anektirala je Austro-Ugarska Monarhija.  Odlukom vlade u Beču 1908. godine, ona postaje zvaničan deo Hapsburške monarhije. Ova teritorija bila je naseljena pravoslavnim (ortodoksni Hriščani) Srbima katolicima Hrvatima i muslimanima srpskog i hrvatskog porekla.

[26] Ne postoji sigurna potvrda da su Kralj Petar I Karađorđević i njegov sin Aleksandar bili Slobodni zidari. Međutim, veći broj srpskih masonskih pisaca tvdi da su Kralj Petar i Kralj Aleksandar postali Masoni u Švajcarskoj gde su verovatno uzdignuti na stepen Majstora Masona u jednoj od Loža pod jurizdikcijom Velike Lože Alpina.

[27] Vračar je istorijski deo Beograda, poznato kao mesto gde su sahranjeni posmrtni ostaci srpskog arhijepiskopa Svetog Save (Rastko Nemanjić) od strane Turaka. Masonski Hram na tom mestu uništen je tokom nemačkog bombardovanja Beograd, 6. aprila 1941. godine. Danas, na ovom mestu je najveća hriščanska pravoslavna crkva u svetu.

[28] Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca uspostavljena je decembra 1918. godine. Ime je promenjeno u Kraljevina Jugoslavija 1921. godine.

[29] Časopis "Šestar", Br.4 -6, 1937 godina, strana 66.

[30] Časopis "Šestar", Br.4 -6, 1937 godina, strana 67. Deo govora održanog od strane Br. Dragutina Škorića tokom komemoracije posvećene Đorđu Vajfertu na zajedničkom sastanku Loža u Zagrebu 12. februara 1937: "Pre nego završim svoj govor, bilo bi nečasno ne pomenuti da je postojao sukob među Braćom tokom poslednja dva izbora, a po pitanju nominacije Đorđa Vajferta za Velikog Majstora. Nove generacije su uvek u sukobu sa starijima. Mnoga mlađa Braća bila su protiv njegove nominacije za Velikog Majstora. Ja se ne stidim da priznam da sam i ja bio jedan od njih. Mi svi znamo da je Vajfert uradio više za Jugoslaviju i jugoslovensko Slobodno zidarstvo od svih nas zajedno, ali mi smo verovali da je promena potrebni da nam je potreban novi dan.